Tot hiertoe heeft de HEERE ons geholpen – 1

Dankbaar voor twintig jaar vrijmaking

(Lezing op de Kerkdag 2023 van De Gereformeerde Kerken in Nederland (hersteld), gehouden op 23 september 2023 in de Eudokiakerk te Kampen).

Geachte broeders en zusters in de Heere,

Dankbaar waarvoor?
Twintig jaar vrijmaking. Is dat reden om blij en dankbaar voor te zijn?
Na 2003, het jaar van de vrijmaking, is er veel gebeurd. We kijken eerst naar de GKv. In 2003 moesten we vaststellen dat in deze kerken de kerkelijke ontwikkelingen die streden met Schrift en belijdenis vaste vorm kregen.
Gods Woord functioneerde niet meer om die dwalingen af te wijzen.
Maar de vrijmaking maakte binnen de GKv geen brede bezinning los, laat staan terugkeer. De ontwikkelingen kregen daarna een nog grotere versnelling.
Inmiddels zijn deze kerken gefuseerd met de NGK kerken.
Wat is er over van hun fundament? Alleen een kleine groep kerken is niet met deze fusie meegegaan. Het overgrote deel dus wel. Daarop terugkijken na 20 jaar is een diep trieste zaak.

Maar hoe staat het met De Gereformeerde Kerken hersteld? Wij beschouwden ons 20 jaar geleden als voortzetting van deze kerken. Is er inmiddels veel groei van buitenaf geweest? Is alles zonder moeite en strijd verlopen? Hebben we in die periode niet juist zeer ingrijpende scheuringen meegemaakt? En wat betreft vandaag de dag:  Ja, er is enige groei en er zijn hoopvolle contacten met andere kerken, maar de kerk blijft wel heel klein.Hoe kijk je dan terug op de Vrijmaking van 2003?

Daar komt bij: er is in onze kerken intussen een hele nieuwe generatie, die de vrijmaking en de eerste jaren van opbouw niet zelf of niet bewust heeft meegemaakt. Dat zijn deels jongeren, deels nieuwe leden.  Wat zegt hun deze vrijmaking van toen? Nu er meerdere kerkverbanden zijn die uit de GKv zijn voortgekomen, is het dan wel wijs om stil te staan bij 2003? Er kan zomaar het woord kerkisme vallen.

Maar broeders en zusters, de zaak bij deze herdenking is niet dat wij onszelf of DGK willen verheerlijken maar dat we God willen danken en verheerlijken.
Dat is geen keuze, dat is onze plicht. Dat vraagt de Heere van ons. Want het is de geschiedenis van Zijn kerk. Geschiedenis die Hij Zijn kerk heeft doen gaan.

Daarom zien we vandaag dankbaar terug naar wat twintig jaar geleden mocht gebeuren en daarna. Daarbij zal het niet gaan om wat wij hebben gedaan, dat het gedenken waard is. Bovendien is er zeker ook onheilig vuur geweest. Wie gaat vrijuit als het gaat om broederlijkheid, geduld, zachtmoedigheid?
Ook is er eigen schuld aan de toenmalige ontwikkelingen binnen de GKv door nog onvoldoende te waarschuwen en te appelleren. Nee, het is niet dankzij ons, maar ondanks ons, dat God ons toen heeft bevrijd van kerkzonden.
Dan zijn woorden van grote dank aan God op hun plaats zonder zelfverheerlijking.  We gedenken dan dankbaar wat de Heere aan ons heeft gedaan. De titel van mijn toespraak is dan ook Tot hiertoe heeft de HEERE ons geholpen.  Ontleend aan de naam Eben-Haëzer van de gedenksteen, die Samuel oprichtte na de verlossing van de Filistijnen.

Proces van afval
Wat hield Gods verlossingswerk dan in 2003 in? Juist omdat meerderen onder ons de vrijmaking van 2003 zelf niet hebben meegemaakt, is het goed de achtergronden nog eens naar voren te brengen. Maar laten we eerst dankbaar noteren wat God vóór die tijd aan de Geref. Kerken vrijgemaakt na 1944 had geschonken. Dat was heel erg veel! Er waren door vrijwel het hele land gemeenten; er was een eigen Theologische Hogeschool; Schriftuurlijke prediking, een rijk gereformeerd verenigingsleven, eigen gereformeerd onderwijs, een eigen gereformeerd dagblad, allerlei gereformeerde lectuur niet alleen kerkelijk, maar ook op gebied van maatschappij en politiek.
De GKv mochten door Gods genade, ondanks alle zonde en moeite en conflicten, de kenmerken van de ware kerk van Christus vertonen.
Door strijd heen hield de Heere Christus Zijn kerken in Nederland vast.

Maar vanaf de tweede helft van de tachtiger jaren kwam het geestelijke klimaat in de kerken meer en meer in de greep van aanpassing aan de wereld.
Men ging steeds meer openstaan voor samenwerking met anderen buiten de kerken. Eerst met verbreding van de redactie van ons dagblad, later met vereniging van onze politieke partij. Daarna werd dat zichtbaar in andere verenigingen, in de scholen en tenslotte in de kerken zelf.

Gaandeweg was deze aanpassing te zien in de invulling van de erediensten, de liederen  die gezongen werden en de op de hoorder gerichte prediking. De toenadering van andere kerken. Ja, het is zeker de opdracht van Christus om voor Zijn kerk-vergaderend werk andere kerken die op hetzelfde fundament staan, te benaderen tot eenheid. Maar niet die kerken waar de waarheid van Gods Woord is aangetast door Schriftkritiek en eigenwillige Schriftuitleg. Deze kerken zullen we waar mogelijk moeten oproepen tot bekering.

Maar in de negentiger jaren werd in de Gkv steeds meer druk uitgeoefend om plaatselijk samen te gaan met CGK en NGK zonder kerkverbandelijke eenheid.
In 1999 werd zelfs besloten tot een open avondmaal in oorlogsgebieden, waarbij mensen van buiten de kerk mochten aangaan. Ook ging men een zusterkerkrelatie aan met een buitenlandse kerk die een open avondmaalpraktijk had (PCEA). Slechts twee jaar na 2003 werd ook in de GKv zelf het open avondmaal ingevoerd. Zo diende men de verkeerde oecumene in strijd met art. 28 & 29 NGB.

Tegelijk werd men binnen de kerk steeds verdraagzamer m.b.t. dwaalleer en afwijking van Gods geboden. We denken aan het aanvaarden van Schriftkritiek in die tijd bij prof. De Bruijne en in de Emmaüscursus. Ook Gods geboden moesten het ontgelden, met name het vierde en zevende gebod. Deze ontwikkeling laat zich deels ook verklaren door de invloeden van de postmoderne samenleving waarin geen plaats is voor een absolute waarheid. Intussen wordt vandaag de dag de wet zondags niet meer gelezen in de meeste erediensten.
Zo deed in de jaren tot 2003 een aanpassingsproces zijn werk met sluipende beïnvloeding. Je kunt het vergelijken met een veenbrand.
Voor je zo’n brand ziet, is er al onomkeerbaar ondergronds veel terrein verloren.

                                                                                                                (wordt vervolgd)