Geestelijke liederen buiten de eredienst (1)
Na het lied in de eredienst nu een bespreking van het omgaan met liederen daarbuiten. Ook dit werd uitgesproken op de kerkdag 2016. Waar sprake is van “Gkv” zal nu gelezen moeten worden “NGK”.
Waarom toetsen?
Wat zingen we aan geestelijke liederen thuis en bij gelegenheden? En hoe maken we daarbij onze keuzes? Deze vraag is actueel, want er komen steeds meer nieuwe liederen of liedjes op ons af. Dat geldt met name voor onze gezinnen met schoolgaande kinderen. Dat zal vaker het geval zijn als het GKv- of andere evangelisch gekleurde scholen betreft. Maar ook via de tv, de cd, de smartphone of andere media komen liederen naar ons en onze kinderen toe. Die zich aandienen als christelijke liederen.
Een lied heeft gemakkelijk invloed op ons met name bij kinderen. Een lied kan je zomaar pakken door de melodie of raken door de tekst. Je hoeft het dan nog niet eens zelf mee te zingen Een lied kan in je hoofd blijven steken en je neuriet of zingt het zomaar na.
Misschien zelfs zonder het goed te verstaan als het een vreemde taal is, maar ook in het Nederlands, kan het gebeuren dat je niet eens beseft wat je precies zingt. Toch zijn we daar zelf wel verantwoordelijk voor.
Criteria voor geestelijke liederen buiten de eredienst
Voor buiten de eredienst zijn er geen officiële regels. Wat hieronder volgt zijn de gedachten daarover van de auteur.
- Ook voor het zingen van geestelijke liederen buiten de eredienst zullen we de toets moeten aanbrengen van Schrift en Belijdenis. We zijn toch uit één stuk?
- Ons spreken en zingen moet de Heere aangenaam zijn, waarbij Hij centraal staat.
- Het gaat ook buiten de kerk om het offer aan Hem, onze redelijke eredienst. Dat vraagt zorgvuldigheid van onze woorden in spreken en zingen.
- Ook al zijn er m.b.t. de eredienst hogere eisen aan de dichterlijke vorm van het offer van onze lippen, buiten de kerk moet het ook inhoudelijk gaaf zijn.
- Wij belijden en heiligen daarin toch Gods naam?
- Wanneer een lied niet ondubbelzinnig naar Gods Woord is, maar er dwaalleer in meekomt of erin verpakt zit, mogen we dat niet zingen.
- Elke verminking of verkorting van de boodschap van Gods Woord dient te worden vermeden.
Ontwikkelingen
Wat speelt een rol bij hedendaagse liederen? Daarbij letten we op drie ontwikkelingen.
Ten eerste is er een groot verval in gereformeerde kerken richting bedekte vrijzinnigheid. Wat daar aan nieuwe liederen wordt verwelkomd, laat dat stempel zien.
Ten tweede is er grote invloed van het evangelisch gedachtegoed onder christenen. In dit gedachtegoed hebben gevoel en beleving een belangrijke plaats. Dat geldt ook voor liederen van allerlei puur vrijzinnige dichters als Huub Oosterhuis.
Ook zijn er allerlei soorten gospel-liederen, relipop, en andere aan de wereld aangepaste religieus getinte liedjes, zoals op EO-Jongerendagen is te horen.
Het derde is: We leven in een postmoderne wereld waarin iedereen mag schrijven wat hij of zij denkt. En waar ook weer het gevoel sterk wordt benadrukt. De feitelijke inhoud komt volledig op de achtergrond te staan. We horen flarden tekst zonder exacte betekenis of samenhang. Termen en zinnetjes moeten een gevoel opwekken, iets moois, rustgevends, zweverigs of juist iets opwindends. De inhoud en betekenis mag je dan zelf invullen.
Juist deze teksten worden vaak zo gewaardeerd. Want ieders gevoel en verbeelding wordt erdoor aangesproken. Omdat het vaag blijft, stoor je je minder aan de tekst. Dan krijgt het lied gemakkelijk ingang en kan het zelfs onderdeel worden van je geloofsbeleving.
Het is dus speciaal ook vandaag de dag van groot belang te weten of we achter de inhoud van een lied kunnen staan. Dat vraagt een behoorlijk onderscheidings- vermogen. Om het kaf van het koren te scheiden.
Het voorkomen van de naam Jezus is op zichzelf geen garantie van Schriftuurlijkheid. Ouders zullen daarbij hun verantwoordelijkheid moeten nemen hun kinderen hierin goed de weg te wijzen.
Moeten we daarom maar alles wat nieuw is afwijzen? En hoe staat het dan met oudere liederen? Is daar dan niets mis mee? Of moeten we dan ook thuis alleen Psalmen zingen met hooguit gezangen die door de synode zijn goedgekeurd?
Ik zal in deze en volgende artikelen een poging doen om enigszins te helpen bij het maken van verantwoorde keuzes in wat je thuis zingt, op een koor en wat je je kinderen kunt laten zingen.
Maar dat levert hier geen lijstje met verantwoorde liederen op. Dat zal ieder voor zich nog moeten maken.
Opwekkingsliederen
Hoe staat het met opwekkingsliederen? Is dat weer een heel andere categorie dan de Liedboekliederen, waar we mee geconfronteerd zijn geweest rond onze vrijmaking? Ja en nee. Ja, het zijn andere dichters, de stijl is ook anders. Meer hedendaags. Toch zijn de problemen met deze liederen ook weer die van het centraal stellen van de mens en zijn gevoel.
We zouden bij deze problemen op de volgende vier zaken willen letten:
• Wat missen we erin vergeleken met de Psalmen?
• Welk Godsbeeld komen we erin tegen? Met name wat betekent ‘God is liefde’?
• Welke omgang met God wordt voorgehouden? Is dat verbondsverkeer of meer gevoels-bevrediging?
• Wat is de plaats van de kerk erin?
Wat missen we erin?
Bij de opwekkingsliederen wordt heel vaak opgewekt tot praise, tot aanbidding.
Dat gebeurt zeker ook in de Psalmen, waar de dichter opwekt tot het loven en prijzen van God. Maar in tegenstelling tot de meeste opwekkingsliederen is in de Psalmen als verbondsliederen die lof verbonden met Gods machtige daden die Hij heeft verricht in zijn verbondstrouw.
Ook is de lof daar ingekaderd in het verbondsleven met God.
1. In de Psalmen is de lof aan God allereest verbonden aan
– Gods trouw en almacht die Hij toont in zijn grote daden van de heilsgeschiedenis;
– verder aan Gods goedertierenheid bij vergeving van de zonde;
– Gods machtige bewaring in de strijd van het geloof;
– Gods als toevlucht bij de haat van de wereld;
– God als wreker van ongerechtigheid.
2. In de Psalmen wordt het loven en prijzen van de Heere ook verbonden met smeking
– om vergeving van zonden;
– om de genade van de Heere, maar ook
– om vergelding van de vijanden.
3. In de Psalmen is er oog voor de heiligheid van God, voor het leven naar zijn verbondswet en uit zijn verbondsbeloften. Er wordt gezongen over de rijkdom van Gods Woord en wet en over de noodzaak van Gods onderwijzing om in zijn wegen te wandelen.
Dat alles komt niet of zeer onvolledig aan bod in op- wekkingsliederen. Alleen al daarom is er reden om heel kritisch te staan tegenover deze liederen. Ze voeren ons weg van de vertrouwelijke verbondsomgang met God. Het wordt een individualistisch zingen in een persoonlijke relatie met God. (wordt vervolgd)