Zie, Ik sluit een verbond … 5

Verbond met alle mensen?
Er is een leer die er van uit gaat dat het verbond voor alle mensen geldt. Dat God Zijn genadeverbond heeft gesloten met alle mensen op aarde. Een heel belangrijke theoloog die dat leerde was Karl Barth. Misschien hebt u wel van hem gehoord. Hij leefde van 1886 tot 1968. Barth heeft buitengewoon grote invloed gehad op de hedendaagse theologie. Heel veel moderne theologen (Berkhof, Kuitert, e.a.) zijn hem gevolgd en hebben zijn leer verder uitgewerkt of op een of andere manier aangepast. Ook in veel kerkgenootschappen die zich gereformeerd noemen heeft hij veel waardering gekregen. Heel vaak is zijn invloed ook merkbaar zonder dat zijn naam genoemd wordt. Gereformeerde voorgangers die Barth fundamenteel bestreden hebben zijn o.a. prof. dr. K. Schilder en prof. dr. C. Trimp. Ook in de NGK (voormalige Gereformeerde Kerken vrijgemaakt en Nederlands Gereformeerde Kerken) en in de Christelijke Gereformeerde Kerken wordt Barth door sommigen gewaardeerd en vindt men het waardevol om kennis te nemen van zijn leer. Dat blijkt o.a. in het onderwijs aan de TUU (Utrecht, voorheen Kampen) en de TUA (Apeldoorn).

Barth leerde o.a. dat God Zijn verbond niet heeft gesloten met de uitverkorenen en ook niet met de gelovigen en hun kinderen maar met àlle mensen! Eigenlijk stelt Barth dat er helemaal geen sprake kan zijn van een verbond zoals de HEERE dat in Zijn Woord heeft geopenbaard en zoals wij dat geloven. God sluit geen verbond met een mens, daar is God veel te hoog voor.[i] Hij ontkent dat God ooit met de mens kan omgaan in de geschiedenis. God is anders dan wij: God is transcendent, bovenzintuiglijk, niet waar te nemen, buiten ons leven. Als Barth het toch heeft over een verbond gaat hij uit van de Schepping. Dat verbond heeft in zijn visie alles te maken met de Schepping.  Ieder mens is geschapen. En in en vanuit de schepping werkt God Zijn verbond uit. Elk menselijk schepsel is in de Schepping en dus ook in dat Verbond opgenomen. De rechtvaardiging in Christus voor alle mensen is de vervulling van Gods verbond.

Eigenlijk leert Barth een soort ‘alverzoening’. Dat niet alle mensen geloven komt doordat de mensen dit wel moeten gaan zien.
(We zetten dit nu even kort neer, de leer van Barth is door hem heel uitgebreid en ingewikkeld beschreven. Weergave van de hele leer van Barth zou een aparte serie artikelen vragen).

Aantrekkelijk
In onze tijd is de verbondsleer van Barth heel aantrekkelijk. Daarmee verdwijnt de door de HEERE gestelde antithese, de tegenstelling tussen het zaad van de vrouw en het zaad van de duivel, uit beeld. Dat past helemaal bij het grote gelijkheidsdenken van onze dagen. Dat zorgt ervoor dat de vraag naar de kerk niet meer zo belangrijk is. Want alle mensen, wie je ook bent en waar je ook je heil zoekt, zijn in het verbond.

De ‘geest van Barth’ is ook zichtbaar in heel veel onbijbels eenheidsdenken en oecumenisch streven. We zijn dan ook gewaarschuwd. Als er buiten de kerk van Christus gesproken wordt over verbond heeft dat niet vanzelf betrekking op het verbond zoals de HEERE dat in Zijn Woord heeft geopenbaard.

Belofte en eis
Als we het hebben over het verbond van de HEERE moeten we ook kijken naar de tweezijdigheid van het verbond. Dan spreken we over belofte en eis.

Het verbond begint met en bij de HEERE. Hij verklaart en belooft ons te verlossen en voor ons te zorgen, wij verklaren en beloven dat wij zijn heilig volk zijn, dat Hem met vreugde en dankbaarheid zal dienen naar Zijn eis, in overeenstemming met heel Zijn Woord. Zo omschreven we in het eerste artikel het verbond.
Gods belofte is het eerste. Die belofte draagt en omgeeft als het ware het verbond. Ook de eis. De belofte is het eerste. De belofte heeft, zo zeggen we dat wel, in het verbond het overwicht. 
Maar het is niet het enige! De eis van het verbond is onlosmakelijk met de belofte verbonden. De HEERE wil dat wij ‘amen’ zeggen op Zijn beloften. Dat wij die beloften aannemen. Dat we Zijn ondoorgrondelijke liefde beantwoorden met wederliefde. Belofte en eis zijn twee kanten van dezelfde zaak.

Zo belijden we dat ook in de formulieren voor de bediening van de doop: “Ten derde: omdat elk verbond twee delen heeft, namelijk een belofte en een eis, worden wij door God in de doop ook geroepen en verplicht tot een nieuwe gehoorzaamheid. Dit betekent dat wij deze enige God, Vader, Zoon en Heilige Geest, aanhangen, vertrouwen en liefhebben met heel ons hart, met heel onze ziel, met heel ons verstand en met al onze krachten. Het betekent ook dat wij met de wereld breken, onze oude natuur doden en godvrezend leven.”[ii]

Wederliefde
Het betekent dat we met vreugde en in dankbaarheid voor Gods beloften léven naar Zijn wil. En wat die wil is, dat heeft Hij ons in de Zijn Woord volkomen duidelijk gemaakt. O.a. in de Tien Geboden, de Wet van de HEERE voor Zijn volk. We lezen het in Exodus 20: 1-17 en in Deuteronomium 5: 1-20. Door heel de Schrift wordt ons ook uitgelegd wat dat betekent. De kerk heeft dat samengevat in de Heidelbergse Catechismus, in het derde deel, dat gaat over de dankbaarheid die we de HEERE schuldig zijn. In de zondagen 32 t/m 44.

Dat leven naar de wil van de HEERE is niet wettisch, niet om daarmee de belofte te verdienen. Dat is voor mensen onmogelijk. Dat kon alleen onze Heere Christus. Maar het is wel wezenlijk voor het leven in het verbond. Dat leerde ook de Heere Jezus Zelf: “Het eerste van alle geboden is: Luister, Israël! De Heere, onze God, de Heere is één. En u zult de Heere, uw God, liefhebben met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand en met heel uw kracht. Dit is het eerste gebod.

En het tweede, hieraan gelijk, is dit:  U zult uw naaste liefhebben als uzelf. Er is geen ander gebod groter dan deze.” (Markus 12: 21b t/m 31, de Heere verwijst hierin naar Deuteronomium 6: 5).

Geboden
Ja, dat is het grote gebod. De keerzijde van die machtige verbondsbeloften. De trouwe Verbondsgod vraagt wederliefde. En trouw. Trouw aan Zijn Woord. Trouw is je houden aan wat beloofd en afgesproken is. Liefde en trouw horen bij elkaar. Denk maar aan het huwelijk. Zo is het ook met de liefde die de HEERE geeft en de wederliefde die Hij vraagt.
In de prachtige eerste brief van Johannes lezen we uitvoerig wat dat betekent. “Want dit is de liefde tot God, dat wij Zijn geboden in acht nemen; en Zijn geboden zijn geen zware last.” (I Johannes 5: 3)

Zegen
De HEERE verbindt aan het houden van Zijn geboden alle beloften van het verbond. Verlossing, bevrijding van zonde en schuld, eeuwig leven in heerlijkheid, maar ook zegen, grote zegen nu al, in het leven in deze bedeling.
“Daarom moet u weten dat de HEERE uw God is. Híj is God, de getrouwe God, Die het verbond en de goedertierenheid in acht neemt voor wie Hem liefhebben en Zijn geboden in acht nemen, tot in duizend generaties.” (Deuteronomium 7: 9)
“En daarom moet u de geboden, verordeningen en bepalingen die ik u heden gebied, in acht nemen door ze te houden. Dan zal het gebeuren, omdat u deze bepalingen zult horen, in acht nemen en houden, dat de HEERE, uw God, voor u het verbond en de goedertierenheid in acht zal nemen die Hij uw vaderen onder ede beloofd heeft. (Deuteronomium 7:11, 12; het is de moeite waard om het hele hoofdstuk eens te lezen.)

Dat is de zegen die de HEERE verbindt aan het houden van Zijn geboden. Aan het doen van wederliefde. Aan het leven in dankbaarheid. Dat is de zegen van Openbaring 3: “Zie, Ik kom spoedig. Houd vast wat u hebt, opdat niemand uw kroon zal wegnemen. Wie overwint, hem zal Ik tot een zuil in de tempel van Mijn God maken, en hij zal daaruit niet meer weggaan. En Ik zal de Naam van Mijn God op hem schrijven en de naam van de stad van Mijn God, het nieuwe Jeruzalem, dat neerdaalt uit de hemel, bij Mijn God vandaan, en Mijn nieuwe Naam.” (Openbaring 3: 11, 12)
                                                                                                                    (wordt vervolgd)

[i] Via prof. D. Deddens, Cursus bij kaarslicht, Lezingen van K. Schilder in de laatste oorlogswinter, deel 1, Woord en Wereld, 1997, pag. 9.
[ii] Gereformeerd Kerkboek, uitgave 1984, pag, 513, 517